भैरहवा, २० असार ।
भैरहवाको उखर्मौलो गर्मी । सडकको तातो राप । उखर्मौलो गर्मी र सडकको तातो रापको प्रवाह नै नगरी सडक छेउमा ग्राहकको पखाईमा छन् दीपचन हरिजन । भैरहवाको बुद्धचोक मेनरोड छेउमा लौरोमा छाता अडाएर ग्राहकको प्रतीक्षामा बसेका हरिजनलाई गर्मीको रापले भन्दा पनि जीविको कसरी चलाउने भन्ने रापले सताउने गरेको छ ।
छाताको ओत लागेर बसेका हरिजनको छेउमा दुईवटा बेन्ची पनि छन् । उनले राखेका बेन्ची ग्राहक बस्नका लागि राखिएका हुन् । जुत्ता सिलाउने काम गर्दै आएका हरिजनले भुँइमा बोरा बिच्छाएर ग्राहकको जुत्ता सिलाउने काम गर्छन् ।
सडक छेउमा प्राय आफ्ना परिवारको साथमा बस्ने हरिजन ग्राहक आउनासाथ आफ्नो काममा तल्लीन भइहाल्छन् । बिहानैबाट जुत्ता सिलाउँदै उनको दैनिकी सुरु हुन्छ । उनले बुद्धचोकमा बसेर आफ्नो जीवन चलाउन लागेको पनि १० वर्ष भयो ।
बिहान उठ्ने, नित्यकर्म सक्ने, खाना खाने अनि जुत्ता सिलाउने उनको दैनिकी हो । घरको सबै काम सक्काएपछि सिलाउन दिएका ग्राहकका जुत्ता लिएर बिहान ९ बजे तीर बुद्धचोकमा आइपुग्ने हरिजन साँझ ७ बजेसम्म काम गर्छन् । यस भन्दा पहिले उनी जहाँजहाँ हाटबजार लाग्छ, त्यहीत्यही ठाउँमा पुगेर जुत्ता सिलाउने काम गर्ने गर्दथे । उनको जुत्ता सिलाउने पेशा पुर्खौली पेशा भने होइन । बाउबाजेको पुर्खौली पेशा भनेको माछा मार्ने, माछा बेच्ने थियो, हरिजन भन्छन्, ‘जुत्ता सिलाउने कामबाट आफू सन्तुष्ट भएपछि माछा मार्ने र बेच्ने काम नगरेर जुत्ता सिलाउने काम गर्न लागेको हुँ ।’
उनका बुवाले भने अझै माछा बेच्ने काम गर्ने गरेको हरिजन बताउँछन् । भारतको महाराजगंजमा स्थायी घर भएका हरिजन सानैदेखि भैरहवा बस्दै आएका थिए । उनका परिवार भने अहिले पनि भारतमै बस्ने गरेका छन् । उनी भने नेपाल बस्न लागेको १८ वर्ष भयो ।
१० वर्षदेखि जुत्ता सिलाउने काम गर्दै आएका हरिजन आफ्नो पेशाबाट सन्तुष्ट रहेको बताउँछन् । एक श्रीमती, एक छोरा र एक छोरीका साथै भैरहवामा बसेर बुद्धचोकमा जुत्ता सिलाउँदै आएका हरिजनले बालबच्चा पढाएर परिवार पाल्नका लागि पुग्ने गरेको बताए । कोभिडका बेला परिवार पाल्न समस्या भोगेका हरिजन अहिले भने आफ्नो परिवार पाल्न र बालबच्चा पढाउनेदेखि सबै जिम्मेवारी पुरा गरेका छन् ।
उखर्मौलो गर्मीमा पसिना पुछ्दै भन्छन्, ‘हरेक काम ग्राहो छ । मलाई पनि ग्राहो हुन्छ । गर्मीमा अत्याधिक पसिना आउछ, घामले पोल्छ, पानी आउँदा भिजाउँछ उनले भने, ‘जस्तो जे भए पनि आफ्नो काम त गर्नपर्याे नी ।’
घाममा त छाता ओढेर पनि काम गर्छौ, पानी पर्दा छाताले छेक्दैन, पोको बोकेर ओत लाउन दौडिएर जान्छु हरिजन भन्छन्, ‘काम नगरे साँझ–बिहान खान पुग्दैन, भोको पेटले घाम पानी नभन्ने रहेछ ।’
‘केही न केही नगरी खानु छैन, आफुले जानेको बिना लगानीको पेशा आजसम्म परिवारलाई पालनपोषणका लागि यसैबाट गुजारा चलेको छ, ’उनले भने । बुद्धचोक छेउमा उनीसँगै ६ जना बस्ने गरेका छन् । सबैजना मिलीजुली काम गरिरहेको उनले बताए । सबै जनाको यही पेशाबाट नै जीविकोपार्जन चलेको छ ।
आफ्नो कामको अनुभवबारे उनी भन्छन्, ‘सधै एकैप्रकारका ग्राहक आउँदैनन कोही अलि कराउने २० रुपैयाँ दिनुपर्नेमा १० रुपैयाँ दिने हुन्छन् भने कोहीकोहीले २० रुपैयाँ दिनुपर्नेमा ५० रुपैयाँ दिन्छन् ।’
